مسجد گوهرشاد

مسجد گوهرشاد در جنوب حرم امام رضا واقع شده است .

این مسجد به دستور گوهرشادبیگم همسر شاهرخ ( از بزرگترین پادشاهان تیموری ) ساخته شد .

این مسجد از شاهکارهای معماری ایرانی در زمان تیموری است .

موقعیت مکانی :

این مسجد از طرف شمال به دو رواق تاریخی دارالسیاده و دارالحفاظ و از جنوب به صحن قدس و از شرق به رواق خمینی و از غرب به بست شیخ بهاءالدین محدود می‌شود.

زمان ساخت :

بر اساس متن کتیبه به خط ثلث در ایوان جنوبی، این مسجد در سال ۸۲۱ قمری (۱۴۱۸ میلادی ) به دستور و کمک گوهرشاد بیگم، همسر شاهرخ تیموری ساخته شده‌ است و در طیّ قرون، خرابی‌های زیادی بر آن وارد شده‌ است. بنای مسجد گوهرشاد – که به خاطر نام بانی آن به این نام خوانده می‌شود – تقریباً ۱۲ سال به‌طول انجامیده و معمار اصلی بنا به احتمال زیاد قوام‌الدین شیرازی یکی از معروف‌ترین معماران دوره تیموری بوده‌ است.

معماری مسجد گوهرشاد :

یک صحن به وسعت 2873 متر مربع دارد (حدود ۵۶٫۱۳ متر طول و ۵۱٫۱۸ متر عرض) و زیربنای آن ۹۴۰۰ متر مربع است. بنای مسجد شامل ۴ ایوان بزرگ و ۷ شبستان است. گنبدخانه ی پشت ایوان مقصوره، با شبستان‌های یک طبقه، بخش‌های مختلف مسجد را به هم پیوند می‌دهد.

ایوان جنوبی، ایوان مقصوره نام دارد

ایوان شمالی، معروف به ایوان دارالسیاده است

ایوان شرقی، ایوان اعتکاف نامیده می‌شود

ایوان غربی، ایوان شیخ بهاء الدین نامگذاری شده‌ است

گنبد و مناره ها :

گنبد مسجد به طول ۴۱ متر بر بالای ایوان مقصوره قرار دارد و سطح خارجی آن با آجر لعاب‌دار و یک کتیبه با خط کوفی تزئین شده‌ است.

در دو طرف این گنبد، دو مناره هر کدام به ارتفاع ۴۳ متر ساخته شده و دارای کتیبه‌هایی است. این مناره‌ها از روی زمین شروع می‌شوند و پیوسته به ایوان مقصوره بالا می‌روند و به شکل گلدسته در می‌آیند.

دور خارجی گنبد ۸۵٫۶۱ متر است به دلیل مشکلاتی که برای آن به وجود آمد در سال ۱۳۴۱ برچیده‌ شد و دوباره گنبد فعلی با مصالح جدید ساخته‌ شد و تزئین شد.

منبر صاحب الزمان :

در زاویه جنوبی ایوان مقصوره نزدیک به محراب منبر بلندی معروف به منبر صاحب‌الزمان قرار دارد. این منبر در سال ۱۲۴۳ هجری قمری به دستور فتحعلی شاه قاجار به دست محمد نجار از چوب گردو و گلابی ساخته شده‌ است. از خصوصیات بار این منبر شیوه منبت‌کاری و قلم‌زنی آن و همچنین عدم استفاده از آهن و میخ در ساختش می‌باشد. ساخت این منبر در سال ۱۲۴۳ هجری قمری آغاز شد که پس از ۵ سال متوقف گردید که بعداً توسط محمد نجار به اتمام رسید و در سال ۱۳۲۵ هجری شمسی توسط حیدر نیکنام گلپایگانی تعمیر و مرمت می‌شود.

ارتفاع منبر از زمین تا عرشه (جای نشستن) ۷٫۵ متر و دارای ۱۴ پله است و ابعاد عرشه ۱٫۱۴ در ۱٫۱۲ می‌باشد