بازار اراک

بازار اراک از بناهای قدیمی این شهر می باشد و شامل  حمام، مسجد، مدرسه، آب انبارها، گذرها و کاراوانسراها  نیز می باشد .

بازار اراک بازار اراک

تاریخچه ساخت :

تاریخ شکل‌گیری و ساخت بازار به دوران ساخت شهر قدیم سلطان آباد (اراک امروزی) بازمی‌گردد و در واقع تاریخ ساخت بازار شهر با تاریخ ساخت شهر یکی است، گرچه ساخت شهر چند سالی طول کشیده ولی در متون تاریخی به زمان دقیق ساخت بازار اشاره‌ای نشده‌ است. چنان‌که در اسناد و کتاب‌های تاریخی بیان شده ساخت شهر احتمالاً حدود بیست سال طول کشیده و در این میان بنای بازار و ارکان آن مانند راسته‌ها و سراها و دالان‌ها در خلال همین سال‌ها ساخته شده‌است. بنای اولیه این بازار را حاکم وقت اراک (سپهدار اعظم) که نام مسجد و مدرسه‌ای در بازار نیز به نام وی می‌باشد در اوایل قرن ۱۳ گذاشت.

یکی از دلایل ساخت بازار وجود اقتصاد قوی در اطراف شهر سلطان آباد بود. مرغوبیت محصولات کشاورزی در این منطقه  و نیز شهرت جهانی فرش ساروق و نیاز به ایجاد مرکزی برای فروش محصولات انگیزه اصلی ایجاد شهر و بازار آن از لحاظ اقتصادی بود.

 

معماری بازار اراک :

مجموعه بازار اراک بر خلاف بازارهای دیگر مسیری به صورت آزاد و منحنی نیست، بلکه مسیرها منطم و دارای تقارن هندسی هستند. راسته بازار با گذرهای متعددی که آن را قطع می‌کند اساس بافت شطرنجی شهر سلطان آباد قدیم را ساخته بود.

این بازار دارای دو محور عمود برهم می‌باشد که یکی محور شمالی جنوبی به طول ۷۲۰ متر و دو ورودی یکی در شمال و یکی در جنوب و محور شرقی غربی به طول ۲۰۰ متر و دارای ۸ گذر و ورودی شرقی غربی است. گذرهای فرعی عمود بر دو گذر اصلی ساخته شده‌اند .

 

به علت معماری خاص بکار رفته در ساخت بنای بازار هوای داخل بازار در زمستان گرم و متبوع و در تابستان علی‌رغم سر پوشیده بودن بسیار خنک است.

محور شمالی جنوبی و محور شرقی غربی همدیگر را در محلی معروف به چهار سوق قطع می‌کنند که در این محل یک حوض سنگی نیز وجود دارد. مساحت کل مجموعه بازار بالغ بر ۱۴ هکتار می‌باشد. در قدیم در چهار طرف بازار ۴ دروازه به نام‌های دروازه قبله و دروازه راهزان و دروازه شهرجردو دروازه حاج علی‌نقی وجود داشته که در گذر زمان از بین رفته‌اند.

در ساخت این مجموعه بیشتر از آجر استفاده شده و ملات گچ و آهک و خاک رس نیز مکمل بنای بازار هستند و برای استحکام بنا از تیرچه چوبی استفاده شده‌ است. در پای ستون‌ها نیز صفحات و ورق‌های منجمد مسی و سربی استفاده شده‌ است.

سقف بازار به صورت گنبدی می‌باشد و در نمای پشت بام گنبدها در دو محور شمالی جنوبی و شرقی غربی به صورت ممتد دیده می‌شوند که گنبد مربوط به چهار سوق یا همان محل تلاقی دو محور بزرگ‌تر و متمایزتر از باقی گنبدها است. در مرکز هر گنبد نور گیر چند ضلعی تعبیه شده که علاوه بر نقش نورگیری کار تهویه را نیز بر عهده دارد.

بازار اراک

در مسیرهای طولی و عرضی بازار سراها و تیمچه‌هایی وجود دارند که ساختمان آن‌ها معمولاً دو طبقه بوده که در پاره‌ای از آن‌ ها تجار یا مسافرانی که از نقاط دور برای خرید به بازار می‌آمدند شب را در طبقه دوم سپری می‌کردند. سراها علاوه بر ایفای نقش تجاری، به عنوان اقامتگاه موقت نیز استفاده می‌شدند. بازار دارای سراهای گوناگون است. برخی از این سراها به نام بنیانگذار آن یا نوع کالا و محصولاتی که در آنجا یافت می‌شود شهرت یافته‌اند.

نامکاربری کنونیتعداد حجره 
۱سرای فداییدفتر بازرگانی، خواربار، صندوق قرض الحسنه، انبار برنج و چای۱۲
۲سرای نبی زادهپوشاک، فرش، کفش، لوازم خانگی۷
۳تیمچه نبی زادهتماماً کاربری لباس و کفش۸
۴سرای ناظمیخیاطی، فرش، کاموا، انبار۱۲
۵سرای کریمیلوازم خانگی، خرده فروشی، برنج و چای۱۲
۶سرای کرمانشاهی‌هاانبار، لوازم خانگی، خامه فرش، پارچه۱۷
۷سرای کتابفروش‌هاانبار۲۷
۸تیمچه کتابفروش‌هافرش و خامه فرش۱۴
۹تیمچه کاشانیفرش، صنایع دستی، موزه۱۸
۱۰سرای کاشانیبرنج، فرش۱۱
۱۱سرای صندوق سازهافرش، صندوق سازی، پشتی۲۰
۱۲سرای فلسطینپوشاک، فرش، پشتی، خیاطی، تعمیرات سماور و وسایل الکترونیکی۲۰
۱۳سرای آقاییانبار فرش و خامه۳۰
۱۴سرای حاجباشیفرش۱۴
۱۵تیمچه حاجباشیانبار فرش۲۲
۱۶سرای مسگرهامسگری، فروش ظروف آلومینیوم و روی۲۵
۱۷تیمچه نوذریفرش۱۲
۱۸تیمچه کوچک نوذریفرش۱۲
۱۹سرای نوذریفرش، رفوگری، طراحی نقشه‌کشی۳۲
۲۰تیمچه نقشینهفرش۱۲
۲۱سرای گلشنخرازی، فرش، کفش۴
۲۲تیمچه گلشنبرنج، فرش۱۰
۲۳سرای تقواییفرش، حوله۱۲
۲۴تیمچه تقواییفرش، لوازم الکتریکی۱۲
۲۵سرای هزاوه ای‌هافرش۱۵
۲۶تیمچه هزاوه ای‌هافرش۹
۲۷سرای اکبریانانبار، فرش، سراجی، لوازم جانبی کفش۱۳
۲۸تیمچه اکبریانفرش۷
۲۹سرای قمی‌هانجاری، انبار کفش، آبکاری ظروف مسی و برنجی۱۶
۳۰سرای نوقهوه‌خانه، خواربار، فرش، انبار فرش۸

 

ثبت در فهرست آثار ملی :

این بازار در تاریخ ۱۰ آبان ۱۳۵۵ با شماره ثبت ۱۲۸۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است.

0 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید ؟
در گفتگو ها شرکت کنید!

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *