تالاب انزلی

تالاب انزلی یا مرداب انزلی با مساحتی در حدود ۲۰ هزار هکتار در نزدیکی بندرانزلی قرار دارد .

هر ساله پذیرای تعداد زیادی از پرندگانی است که از سوی کشورهای همسایه شمالی به ایران می‌آیند. این تالاب به دلیل موقعیت جغرافیایی از نظر میزان بالای رطوبت و آب با هیچ‌ یک از تالاب‌های ایران قابل مقایسه نیست. تالاب انزلی چندین جزیره را در خود جای داده‌ است. این تالاب، شهر بندرانزلی را به دو قسمت تقسیم کرده‌ است.

ویژگی ها :

میزان شوری آب این تالاب در نقاط مختلفتفاوت دارد . در محل ورود رودها به تالاب، آب تقریباً شیرین است اما در محل اتصال تالاب به دریا، دارای آب لب‌شور است. مطالعات، نشان داده‌اند که در سدهٔ ۱۹ و در اوایل سدهٔ ۲۰، شوری آب تالاب بسیار بیشتر بوده‌ است. وسعت تالاب نیز از دهه ی ۱۹۳۰ رو به کاهش گذاشته‌ است و وسعت آن به کمتر از یک چهارم وسعت سابق خود، رسیده‌ است. از سال ۲۰۰۷، به‌دلیل افزایش سطح آب دریای خزر و ورود مقدار بیشتری از آب دریا به تالاب و همچنین به‌دلیل افزایش آلاینده‌ها و املاح در آب رودهای ورودی به تالاب، شوری آب تالاب افزایش یافته‌ است.

تالاب انزلی از نوع تالاب‌های ساحلی “Coastal Wetland” بوده و به وسیلهٔ یک کانال کشتیرانی که از طریق دو موج‌شکن واقع در تأسیسات بندرگاه انزلی حمایت و به دریای خزر متصل می‌باشد. حوضه آبریز تالاب دارای مساحتی حدود ۳۷۴ هزار هکتار است. تالاب انزلی در سال ۱۳۵۴ در فهرست تالابهای بین‌المللی کنوانسیون رامسر به ثبت رسید. “کنوانسیون رامسر، سال ۱۹۷۵” و همچنین سازمان‌های محیط‌زیستی بین‌المللی، این تالاب را به عنوان زیستگاه با اهمیت برای پرندگان تشخیص داده‌اند. تالاب انزلی، دارای ۱۱ رود اصلی و ۳۰ رود فرعی است که پس از آبیاری مزارع و شالیزارها در بالادست، به همراه جریان‌های سطحی حوضه ی آبریز تالاب به آن وارد می‌شوند. حداکثر عمق آب تالاب در بهار و در نواحی غربی تالاب به ۵/۲ متر می‌رسد که به دلیل نوسان‌های سطح آب دریای خزر، این مقدار متغیر است. حوضه ی آبریز تالاب انزلی، مساحتی برابر ۳۷۴ هزار هکتار به‌شرح زیر دارد:

۹/۵۳ درصد: جنگل و مرتع
۲/۳۳ درصد: زمین‌های کشاورزی
۷/۸ درصد: تالاب، آب‌بندان‌ها و استخرها
۷/۳ درصد: مناطق انسان‌ساخت که استفاده از زمین را به خود اختصاص داده‌اند.

آب و هوا :

تالاب انزلی به‌ طور کلی تابستان‌های گرم و مرطوب و زمستان‌های ملایم دارد. مشخصات جوی مرداب انزلی شبیه به انزلی و غازیان است اما مقدار رطوبت تالاب بیشتر از مناطق مجاور است. حداقل دما در زمستان، نزدیک یا مساوی صفر درجه سانتی‌گراد هست و به ندرت، به زیر صفر می‌رسد. حداکثر دما هم ، بین ۳۳ تا ۳۶ درجه سانتی‌گراد در اواسط تابستان میرسد .

اکولوژی :

تالاب انزلی، محل تخم‌ریزی آبزیان و پناهگاه و مامن پرندگان بومی و مهاجر است. این تالاب با بیش از ۱۰۰ گونه پرنده، ۵۰ گونه ماهی و صدها گونه ی گیاهی، اکوسیستم کم‌نظیری دارد. این تالاب از مهم‌ترین منابع تکثیر و تولید ماهیان خاویاری و استخوانی دریای خزر است.

این تالاب، به واسطه گیاهان، جانوران و مورفولوژی و شکل بستر، ارتباط با دریا و رژیم رودها دارای محیط‌زیستی ویژه است. معروف‌ترین گیاه «لاله تالابی» است که تالاب را به این دلیل «مرداب لاله» می‌خوانند. تنوع زیستی بالای تالاب، آن را برای پرنده‌نگری و مطالعه پرندگان مناسب کرده‌است. حواصیل‌ها، اردک سانان، کشیم بزرگ، کشیم گردن‌ سیاه، یلوه کوچک و کاکایی‌ها، از پرندگان این تالاب هستند .

گیاهان تالاب :
گیاهان این تالاب به سه دسته گیاهان غوطه‌ور، گیاهان شناور و گیاهان حاشیه‌ای تقسیم می‌شوند.

• گیاهان حاشیه‌ای

در این لایه از گیاهانی نام برده می‌شود که تمام یا قسمت اعظم اندام‌های رویشی و تولید مثل گیاه در خارج از آب قرار داشته باشد اکثر گیاهان تشکیل دهنده این لایه در حاشیه مرداب و رودخانه‌های مجاور می‌رویند. در این لایه گیاهان زیر دیده می‌شوند:

نی معمولی. اسپارگانیوم. لوئی. سیرپوس. پلی گنوم. پونهٔ آبی. تیرکمان آبی. بارهنگ آبی. بوتوموس. نلومبو. دم اسب

• گیاهان شناور

گیاهان این لایه در سطح آب شناور می‌باشند یعنی قسمت‌های اصلی گیاه به‌خصوص برگ‌ها به حالت شناور در سطح آب قرار می‌گیرند و قسمت‌های تولید مثلی یا به صورت شناور یا خارج از آب واقع‌اند. اندام‌های مخصوص مانند بافت‌های اسفنجی، شناوری گیاه را تسهیل می‌نمایند. اکثر گیاهان لایه شناور و رویش‌های گیاهی مرداب و رودخانه مجاور را می‌توان به شرح زیر نام برد:

اوتریکولاریا. شالوین. هیدروکاریس. عدسک سرنیزه‌ای. عدسک کوچک. عدسک چندریشه. تراپا. مریم آبی. علف هفت بند. پوتاموژتون شناور. دسپیرودلا

• گیاهان غوطه‌ور

در این گیاهان، تمام یا قسمت اعظم بخش‌های رویشی و تولید مثلی گیاه به حالت غوطه‌ور در آب می‌باشد. اکثر گیاهان تشکیل دهنده لایه غوطه‌ور، پوشش گیاهی مرداب و رودخانه‌های مجاور در زیر نام برده می‌شود: میرپوفیلوم. سراتوفیلوم دمرسوم. سراتوفیلوم سابمرزوم. پوتاموژتون پکتیناتوس. هیدریلاور تیسیلاتا

جزایر :

تالاب انزلی دارای سه جزیره اصلی است :

• جزیره بزرگ
• میان‌ پشته
• جزیره کوچک

رودخانه‌های اصلی تالاب :

رودخانه‌های اصلی تالاب انزلی که از طریق موج‌شکن‌هایی از جمله موج‌شکن انزلی و موج‌شکن غازیان به دریای خزر مرتبط می‌شوند، از شرق به غرب بدین ترتیب است:

• سوسر روگا
• پیربازار رود یا پیربازار روگا
• چپ‌خاله
• راست‌خاله یا نهنگ روگا
• مهدی روگا یا کلویر روگا

ثبت بین المللی :

تالاب انزلی از جمله تالاب‌های بین‌المللی ثبت‌ شده ایران است. این تالاب از نخستین تالاب‌های ثبت‌ شده در کنوانسیون رامسر است که در ۲۱ دسامبر سال ۱۹۷۵ میلادی در این کنوانسیون، ثبت شده‌ است.

تالاب انزلی از آن‌ جایی که یک تالاب بین‌المللی ثبت شده‌ است، هم‌اکنون در فهرست مونترآل قرار گرفته‌ است. قرار گرفتن در این فهرست به معنای این است که «تالاب در حال خشک‌ شدن است و به مراقبت نیاز دارد».

مشکلات زیست‌ محیطی :
مشکل مهم تالاب انزلی آلودگی روزافزون آب آن است. چرا که تقریباً فاضلاب تمام خانه‌های مسکونی و اغلب کارخانه‌ها و کارگاه‌های صنعتی واقع در اطراف تالاب به درون آن یا به داخل رودخانه‌هایی که به تالاب می‌ریزند سرازیر می‌شوند. طبق نظر مؤسسه ی استاندارد در صورتی‌که مقدار آمونیاک از ۵ درصد بیشتر و زباله‌ها و زواید این ناحیه به داخل مرداب ریخته شود تردیدی نیست که با آلوده شدن بیش از پیش آب‌های مرداب که محیط آن در گذشته به منزله بزرگترین زایشگاه و پرورش انواع ماهی فلس دار از جمله ماهی سفید به‌شمار می‌رفت باقی‌مانده ی منابع آبزی مرداب هم در معرض خطر انهدام قطعی قرار خواهد گرفت. از دیگر دلایلی که موجب تهدید تالاب انزلی شده، افزایش سطح رسوب‌ها که باعث کاهش عمق این تالاب شده و هم‌چنین تغییر کاربری زمین‌ها و تبدیل بخشی از «اراضی حاشیه تالاب» به زمین‌های کشاورزی است. در همین حال فاضلاب گوهررود و زرجوب بعد از ریخته‌شدن به رودخانه پیربازار، راهی تالاب انزلی می‌شود که وضعیت آلودگی تالاب را تشدید می‌کند.