قلعه بهستان ( کهن دژ )

قلعه بهستان که به آن کهن دژ هم گفته می شود یکی از بناهای تاریخی کشورمان مربوط به دوران مادها است .

موقعیت جغرافیایی :

این قلعه در شهرستان ماه‌ نشان در استان زنجان و در نزدیکی روستای بهستان و در کنار رود قزل اوزن جای گرفته‌ است.

ثبت در فهرست آثار ملی ایران :

این دژ در یازدهم مهر ماه 1356 و با شماره ثبت ملی ۱۴۵۸  در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌ است .

تاریخچه :

پیشینه این دژ را به زمان ماد نسبت می‌دهند .

مادها از طریق مصب و کناره‌های رودخانه قزل اوزن وارد فلات ایران شدند و در روستاهایی همچون مادآباد در ۱۵ کیلومتری شهر ماه‌نشان مستقر شدند و وجود قلعه‌های دفاعی همچون «قلعه بهستان» در ۱۲ کیلومتری ماه‌نشان شده است .

با وجود نسبت دادن این قلعه به دوران مادها اما بر اساس پژوهش‌های باستان‌شناسی تاکنون، پیشینه این دژ به دوره هخامنشیان به اثبات رسیده‌است.

این دژ در دوره پس از اسلام و تا قرن پنجم نیز پابرجا بوده و کاربرد داشته‌ است.

معماری قلعه بهستان :

فضای کلی قلعه به سه دسته شامل اتاق‌ها، دالان‌ها و راه‌پله‌ها تقسیم شده بود  که برخی جاها دارای سقفی تیزه‌دار و دارای محل‌هایی به شکل مثلث یا مدور روی دیوارها برای قرار گرفتن پیه‌سوز بوده‌ است.

این دژ دارای راه‌پله‌های زیگ‌زاگی در ضلع‌های غربی و شرقی است که زمانی از پایینی‌ترین قسمت ضلع شمالی آن شروع می‌شده و حالا جز ویرانه‌ای تحمیل شده بر هسته اصلی قلعه به چیز دیگری شبیه نیست و به دلیل فرسایش طبقات زیرین آن، تردد در این مسیر خطرناک و تقریباً ناممکن است. راه‌پله‌های ضلع شمال غربی قلعه به عنوان یکی از مناطق دست نخورده و سالم دژ بهستان است که بالای این پله‌ها، اتاقی به شکل طاق محراب‌های مسجد دوران اسلامی تزئین شده متعلق به دوره اسلامی وجود دارد و راه‌پله‌های زیاد با عرض یک متر نیز اقتباس از این سبک معماری است. هم اکنون به دلیل تخریب زیاد به سختی می‌توان بر بالای قلعه با تخته سنگ‌های عظیم مسطح آن رسید. قسمت بالای قلعه با گچ اندوده شده و داخل آن حوضی با ابعاد ۷ در ۳ متر و از جنس سنگ و ساروج قرار دارد که با استفاده از لوله‌های آب گلی نیم‌متری به اسم «گنگ» آب آن تأمین می‌شده‌ است.