حافظیه شیراز

حافظیه شیراز محل دفن حافظ شیرازی می باشد.

موقعیت مکانی حافظیه در قدیم :

حافظیه در جنوب دروازه قرآن در حاشیه ی شمالی شیراز و در ابتدای خیابان گلستان — که قبلاً به «خیابان خرابات» معروف بود واقع شده‌ است. این مکان در موقعیتی قرار دارد که به «گُلگَشتِ مُصَلّیٰ» مشهور است؛ میدانی تفریحی که اغلب در اشعار حافظ ذکر می‌شود .

این مکان از قدیم مورد احترام مردم شیراز بوده تا جایی که بسیاری از مردم، رسوماتی مانند نماز جماعت، نماز عید فطر و قربان را در این مکان خوش آب‌وهوا به‌جا می‌آوردند و عده‌ای نیز مردگان خود را برای آمرزش، در این مکان به خاک می‌سپردند و بخشی از این منطقه به گورستان عمومی تبدیل شد. آرامگاه حافظ نیز در شمال این دشت جای دارد.

تاریخچه ساخت و بازسازی حافظیه شیراز :

در سال ۸۵۶ ه‍جری قمری و حدود 65 سال پس از درگذشت حافظ، فرماندارِ تیموریِ فارس، ابوالقاسم میرزا بابُر بن بایسُنقُر به وزیر خود شمس‌الدین محمد معمایی (یغمایی) فرمان داد تا بنایی گنبد مانند بر روی قبر حافظ در باغ مصلی بنا کند.

در قسمت جلوی باغ نیز حوض بزرگی بنا کرد که از نزدیک رودخانه ی رُکن‌آباد پر شده بود. این بنا دو بار ترمیم شد؛ یک بار در زمان شاه عباس اول صفوی، و بار دیگر به‌ دستور نادرشاه افشار که هر دو نوبت، بر اثر فالی گرفته از دیوان حافظ بود.

در سال ۱۱۸۷ ه‍جری قمری کریم‌خان زند محوطه را بزرگ و محصور کرد. او تالاری طاقی به سبک کاخ دیوان‌خانه که ساخته بود بنا کرد که چهار ستونِ سنگی بزرگ در شمال و جنوب و دو اتاق بزرگ در شرق و غرب داشت. این ساختمان به‌طور مؤثری محوطه را به دو بخش جداگانه ی نارنجستان در قسمت جلویی و قبرستان در قسمت پشتی تقسیم کرده‌ است. مقبرهٔ حافظ در بیرون و پشتِ این بنا، در وسط قبرستان واقع شده‌ است. کریم‌خان در بالای قبرش تخته سنگی مرمر، به بلندی ۲۷۰ و پهنای ۸۰ و بلندی ۴۰ سانتی‌متر قرار داد که هنوز هم وجود دارد. روی این تخته سنگ، دو غزل از حافظ به خط نستعلیق توسط خطاط حاجی آقاسی بیگ افشار آذربایجانی نوشته شده‌ است.

مطلع غزل «مژدهٔ وصل تو کو کز سر جان برخیزم/طایر قدسم و از هر دو جهان برخیزم» بر روی سنگ قبر درست از زیر عبارتِ «اَنتَ الْباقیُ و کُلُّ شَیْءٍ هالِکٌ» آغاز می‌شود.

غزل «ای دل غلام شاه جهان باش و شاه باش/پیوسته در حمایت لطف اله باش» در حاشیهٔ پیرامونِ غزلِ نخست نوشته شده‌است.[۱۲] در دو گوشه ی بالایی سنگ نیز این بیت نوشته شده‌است: «بر سر تربت ما چون گذری همّت خواه/که زیارتگه رندان جهان خواهد بود». تاریخ درگذشتش نیز در ماده‌تاریخِ «خاک مصلی» در گوشهٔ پایین قبر در بیت «چراغ اهل معنی خواجه حافظ/بجو تاریخش از «خاک مصلیٰ»» نوشته شده‌ است.

ساخت‌ و سازهای بعدی در این محوطه را عمدتاً والیانِ مختلفِ فارس انجام داده‌اند.

در سال ۱۲۷۳ هجری قمری تهماسب میرزا مُؤَیِّدُالدّوله حکمران فارس، آرامگاه را مرمت کرد.

در سال ۱۲۹۵ هجری قمری فرهاد میرزا مُعتَمِدُالدّوله که به حافظ عشق می‌ورزید، حصاری آهنی بر مقبرهٔ حافظ بنا کرد.

در سال ۱۳۱۷ هجری قمری دوباره به‌ عنوان فالی که از دیوان گرفته شد، نیکوکاری زرتشتی به نام خسرو، از علمای شیراز اجازه ی ساخت بقعه‌ای از آهن و چوب در اطراف قبر را گرفت. اما پیش از اتمام، مجتهد بانفوذ شیراز سید علی‌اکبر فال اسیری به‌بهانه ی اینکه یک زرتشتی در حال برپاکردن ساختمانی بر قبر یک مسلمان بود، پیروانش را به این محوطه فرستاد تا این بنا را تخریب کنند. اگرچه این حرکت و اعتراض عمومی ناشی از آن باعث شد که دولت مرکزی در تهران خود دستور بازسازی را بدهد، اما فال اسیری اعلام کرد که هر چیزی را که در آنجا  حتی توسط خود شاه  ساخته شود را ویران می‌کند و چنین نیز کرد. این ساختمان تا سال ۱۳۱۹ هجری قمری به حال ویرانی باقی بود تا هنگامی که مَلِک منصور شُعاعُ‌السَّلطنه به دستور پدرش، مظفرالدّین شاه، بودجه ی لازم برای ساخت ضریحی آهنی را تأمین کرد که در اطراف قبر برپا شود. این ضریح را علی‌اکبر مُزَیِّنُ‌الدّوله نقاش‌باشی طراحی و نصب کرد. پیرامون آن، کتیبه‌ای قرار دارد که شامل تاریخ و اسامی حامیان است. مزیّن‌الدّوله همچنین دستور داد که هر دو سوی تالار کریم‌خان با تخته‌سنگ‌های مرمر آراسته شوند، که در آن غزل با مطلع «روضهٔ خلد برین خلوت درویشان است/مایهٔ محتشمی خدمت درویشان است» به خط میرعماد توسط هنرمند قاجاری عبدُالصَّمد لَله‌باشی نسخه‌برداری شده‌ است.

حافظیه بارها از سوی حاکمان تیموری، صفوی، افشار و زند بازسازی و مرمت شد و بنای فعلی به فرمان رضاشاه به علی‌اصغر حکمت، وزیر آموزش و پرورش وقت و برپایه ی طرحی از آندره گُدار ( باستان شناس فرانسوی ) طراحی و بازسازی شد. مجری آن، علی ریاضی، رئیس اداره آموزش و پرورش فارس، و سرپرستش علی سامی بودند.

در این طرح که از سال 1314 شروع شد ، به سبک همان طرح گذشته، حافظیه به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شد و ایوانی به طول ۵۶ و عرض ۷ متر و با ۲۰ ستون سنگی به ارتفاع ۵ متر، آن دو باغ را از یکدیگر جدا می‌کند. اجرای کامل این طرح تا سال ۱۳۱۷ ه‍جری شمسی به طول کشید .

نام حافظیه :

مقبرهٔ حافظ و پیرامونش ، پیشتر با نام «تِکْیهٔ حافظ» شناخته می‌شد .

نخستین کسی که بر مقبره ی حافظ نام «حافظیه» استفاده میکند، اوحَدی بَلْیانی (شاعر و نویسنده) است. سپس در رستمُ‌التَّواریخ اثر رستمُ‌الْحُکَما ( نویسنده دوران قاجار) در دو جای این نام می‌آید.

مشاهیر مدفون در حافظیه :

تعدادی از افراد سرشناس، شاعران، اندیشمندان، دانشمندان و دیگر افراد برجسته ی شیراز نیز در کنار آرامگاه حافظ به خاک سپرده شده‌اند؛ ازجمله:

فاصله بیمارستان تا اماکن مهم شهر :