مسجد جامع سرخ مهاباد

مسجد جامع سرخ مهاباد به کردی مزگه‌وتی سوور یکی از آثار باستانی این شهر است .

این مسجد در در مرکز شهر و در بافت قدیمی مهاباد قرار دارد .

تاریخچه :

این مسجد توسط بداق سلطان مکری در سال ۱۰۸۹ بنا شده است و در کتیبه باقی مانده در این مسجد این تاریخ درج شده است .

بنای مسجد جامع سرخ مهاباد :

این مسجد دو ایوانه و از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین بناهای تاریخی دوره اسلامی در غرب کشور به شمار می‌رود و توازن شکل طاق، گنبد و شبستان باعث شده که، پس از گذشت زمان طولانی از زمان ساخت آن، سالم باقی بماند. از نظر مشخصات فنی، شبستان بزرگ مسجد با سه فرش انداز، ۱۰ ستون سنگی و حجرات اطراف صحن بسیار موزون ساخته شده و گیرایی خاصی دارد. مصالح به کار رفته در پی دیوارها، ستونها و کف فرش شبستان از سنگ و دیگر قسمتها از آجر است، مسجد و حجرات اطراف صحن آن، تزئین نشده و سادگی خاصی دارد.

شبستان زیبای این مسجد ۱۰ ستون سنگی دارد و ۱۸ گنبد آجری نیم کره، پشت بام اصلی مسجد را پوشانده است که در گذشته با ناودانهای سنگی، آبریز آن میسر شده بود.

فاصله هر ستون از ستون دیگر ۴/۵ متر است. برای برپایی ستونها و استقرار گنبدها، ابتدا پی ستونها را سنگ ریخته و برای ایجاد سطح اتکا از یک سنگ رسوبی تراشیده به عنوان پایه ستون استفاده کرده‌اند. این پایه، که به شکل مربع است، به صورت افقی در پای ستون تعبیه شده و برای جلوگیری از تزلزل ستونها، آنها را یه صورت مادینه تراشیده و ستون سنگی را به صورت عمودی به شکل هشت ضلعی و به ارتفاع ۲۶۰ سانتی‌متر پس از سوار کردن بر پایه ستونها، به سر ستون رسانده‌اند. ستونهای مسجد با سرب گداخته به این سر ستونها پیوند داده شده است.

مصالح اصلی مسجد آجر قرمز است؛ به طوری که سبب نامگذاری مسجد، به مسجد سرخ شده است. دو در بزرگ شمالی و جنوبی حیاط ارتباط این بنا را با بیرون برقرار می‌کند. هر یک از درها با یک دالان طاق نما به حیاط مسجد مربوط می‌شود. بخشهای شرقی و غربی آن، هرکدام چهار طاق حجره‌ای دارد و بخشهای شمالی و جنوبی نیز هرکدام دارای دو اتاق و یک در بزرگ است، فواصل طاقها سه متر و اندازه صحن ۱۹ در ۱۲ متر است. این بنا از نظر پی بنا و معماری شبیه به مسجد طسوج در آذربایجان شرقی است.

متن تنها یادگار مکتوب آن بر کتیبه سردر شمالی، بدین مضمون است:

«الحمدالله الذی وفقنی الاتمام هذه المدرسه الشریفه فی ایام دوله السلطان الاعدل: شاه سلیمان الحسین الموسوی الصفوی بهادرخان – خلدالله تعالی ملکه – فی سنه ۱۰۸۹ کتیبه سهراب المکری» (خدا را سپاس که مرا به اتمام این مدرسه شریف در ایام حکومت عادل‌ترین سلطان، شاه سلیمان حسین موسوی صفوی بهادرخان – که خدا ملکش را جاودان سازد – در سال ۱۰۸۹ه‍.ق توفیق داد. این را سهراب مکری نوشت)

محل تحصیل :

این بنا علاوه بر مکانی برای عبادت مردم و برگزاری نماز جمعه، همیشه مرکزی برای تحصیل علوم گوناگون نیز بوده و استادان بزرگی در این مدرسه تدریس کرده‌اند، از جمله :

ملاحسین مجدی

ملاشیخ عزالدین حسینی

ملاعبدالله مدرسی

ملاصادق واثق بالله

ملاعبدالکریم شهریکندی

ثبت در فهرست آثار ملی ایران :

این اثر در تاریخ ۲۵ آبان ۱۳۴۸ با شماره ثبت ۸۸۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.