کاخ مروارید ( کاخ شمس )

کاخ مروارید یا کاخ شمس، کاخی در بلوار ارم مهرشهر کرج، واقع در استان البرز است .

پیشینه :

قبل از دهه ۱۳۴۰ شمسی  این منطقه از چند روستا از جمله حسین‌آباد افشار تشکیل شده بود. شمس پهلوی (فرزند رضا شاه و خواهر محمدرضا پهلوی) به دلیل بیماری آسم این منطقه را برای زندگی انتخاب کرد.

این مکان در سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۷ با زیربنای ۲۵۰۰ متر برای زندگی شمس پهلوی ساخته شد.

مشخصات کاخ مروارید :

این کاخ در زمینی به وسعت ۱۱۱ هکتار با ۲۵۰۰ متر زیربنا ساخته شده است .

سازه ی اصلی و طرح کاخ به شكل یک سفره‌ ماهی است که صدفی را در برگرفته‌ است. همه فضاهای معماری در زیر سقفی با فرم حلزونی (مارپیچ) و با نورگیرهای گوناگون و به‌ شکل دانه‌های مروارید ساخته شده‌ است. در گوشه شمالی کاخ و در محوطه بیرونی دریاچه نیز به‌شکل باله‌های سفره‌ ماهی طراحی و ساخته شده‌است.

این بنا دربردارنده فضاهای گوناگونی از جمله تالار طلایی بار، دفتر مخصوص شمس، تالار پذیرایی، سالن سینما، سالن بیلیارد، استخر، آب‌نما، محل نگهداری پرندگان کمیاب، اتاق‌های خواب و … می‌باشد.

یکی از مهم‌ترین بخش‌های این کاخ اتاق صدف است که دارای تزئینات مختلفی بوده، به خصوص نمای بیرونی آن که به صورت حلزونی شکل ساخته شده‌ است. در طراحی فضای بیرونی دریاچه کوچکی از سه طرف کاخ را احاطه کرده و به زیبایی آن افزوده‌ است.

معماری این اثر که بخشی از تاریخ معماری مدرن است، با تأثیر از شیوه فرانک لوید رایت از مشهورترین معماران آمریکایی است که از سوی یکی از شاگردان ایرانی‌اش به نام «عامری» شکل گرفته‌ است.

مصادره و مالکیت :

پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران این ساختمان به بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی و بعد از آن به بنیاد تعاون داده شد.

این مجموعه بعدها به عنوان موزه و با نام «مجتمع اردویی تفریحی شهید فهمیده» استفاده می‌شد. در سال ۱۳۸۶ بنیاد مستضعفان و جانبازان در اقدام غیرقانونی در یکی از دفاتر اسناد رسمی این کاخ را به شهرداری کرج به بهای ۷ میلیارد تومان فروخت .اما  در سال۱۳۹۳ حکم واگذاری این کاخ به اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان البرز، با حکم دادستانی عمومی و انقلاب کرج، صادر شد.اما وضعیت مالکیت کاخ تاکنون نامعلوم است.

بیش از در اختیار گرفتن اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بسیاری از اموال این کاخ به سرقت رفتند و دیگر هم پیدا نشدند .

ثبت در فهرست آثار ملی ایران :

این اثر در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ به شماره ثبت ۷۰۶۷ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.

بازسازی و خطر تخریب :

گرچه در سالهای گذشته محوطه این کاخ توسط شهرداری بازسازی شده است و برای بازدید عموم بازگشایی شده است ولی خطر تخریب کامل و فرو ریختن ساختمان اصلی کاخ را تهدید میکند و فعلا در این زمینه اقدام موثری صورت نگرفته است .