عمارت خسرو آباد سنندج

عمارت خسرو آباد سنندج یا کاخ موزه خسروآباد یکی از آثار باستانی شهر سنندج است و  مقر حکومت والیان اردلان بوده است .

تاریخچه عمارت خسرو آباد  :

این بنای تاریخی در سال 1186 هجری شمسی توسط امان‌الله‌ خان اردلان والی و حاکم مشهور کردستان در مساحت ۶۰۰۰ متر مربع ساخته شد.

البته نظریات مختلفی درباره این بنای بزرگ و مقر حکومتی کردستان وجود دارد برخی صاحب نطران قسمت شرقی بنا را که قصر نامیده می‌شود مربوط به دوران زندیه می‌دانند و توسعه و تکمیل آن را توسط امان ا… خان اردلان می‌دانند.

هنگام ساخت و تأسیس کاخ خسروآباد دژ حکومتی سنه در مرکز شهر همچنان مقر حکومتی سیاسی و نظامی باقی‌ ماند و اعتبار خود را از دست نداد. اگر چه بعد از مدتی نیز خسروآباد به عنوان مقر حکومت مورد استفاده قرار گرفت اما بیشتر به عنوان محل تشریفات و استقبال از شاهان و محل اقامت والیان اردلان مورد استفاده قرار می‌گرفت.

هنگام ورود ناصرالدین شاه به کردستان در سال ۱۲۳۳ هجری شمسی در خسروآباد برای وی خیمه دایر شد .

در سال ۱۲۷۵ شمسی علی اکبر خان شرف الملک اردلان نوه امان ا… خان والی و وارث باغ و کاخ خسروآباد این مجموعه را به میرزا صادق خان اعزاز الملک فروخت و از آن زمان در اختیار خاندان وی «صادق وزیری» قرار گرفت از آن زمان چندین بنا با سبک‌های مختلف دوره قاجار و پهلوی در این مجموعه ساخته شد که در شمال شرقی و شمال غربی و جنوب شرقی و جنوب غربی بنا واقع شده‌اند.

طراحی بنا :

مجموعه عمارت و باغ افزون بر دو بخش اصلی یعنی قصر سلطنتی با ورودی ستون دار در بخش غربی و ساختمان شرقی با غلام گردش‌ها و ایوان ستون دار مشرف بر صحن عمارت و فضای بیرونی بنا دارای فضاهای دیگری چون حمام، اتاق قاپچیان «یا قاپوچی یعنی حاجب و دربان» و خدمتکاران است.

تزئینات معماری این بنا شامل گچبری، آجرکاری، اروسی‌های زیبا و حوض چلیپا شکل داخل عمارت است. آنچه که بر اساس وضعیت ظاهری و ترکیب بنای خسروآباد قابل توجه است هم به نوع بودن بافت و ترکیب مصالح و سبک مشترک قصر، آشپزخانه، حمام و اسطبل به انضمام دیوارهای حفاظ شرقی غربی و جنوبی می‌باشد که مربوط به یک دوره می‌باشد. البته بعد از امان‌الله خان به ضرورت بناهای مختلفی در این مجموعه احداث شده است.

سبک ارسی‌های موجود در قصر تفاوت قابل توجهی با قسمت شرقی بنای خسروآباد دارد و همچنین تزئینات قسمت غربی با آجر و در قسمت شرقی و سر درب بیشتر از گچ بری استفاده شده‌ است .

حوض بسیار بزرگ و زیبای صلیبی شکلی نیز در وسط این مجموعهقرار دارد  که در نوع خود بی‌نظیر است.

طاق بزرگ سر درب اصلی باغ خسروآباد که روبروی مقبره شرف الملک قرار داشت تخریب شده است .

درب اصلی بنا رو به حوض مرمری مربع شکل عمارت واقع شده و از ۴ تکه بزرگ تنه درخت گردو به سبک دروازه‌های قلعه‌های حکومتی ساخته شده‌ است نمای شرقی بنا از آجر و گچ بری‌های زیبا تزیین شده‌است اما دیگر بخش‌ها از آجر و به شکل ساده‌تری ساخته شده‌اند. آب این مجموعه جاری و شرب و از مجموعه قنات‌های تعبیه شده در روی کوه آبیدر نشات می‌گیرد.

از دیگر بخش‌های قابل توجه کاخ خسروآباد وجود حوض و فواره با آب جاری در طبقه سوم قصر می‌باشد.

ثبت در فهرست آثار ملی :

این عمارت با شماره ۱۴۹۱ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

اتفاقات مهم در کاخ خسرو آباد  :

دو اتفاق مهم که مربوط به این عمارت است :

عروسی حُسنی‌جهان تنها دختر فتحعلی شاه قاجار با خسروخان .

زندگی مستوره اردلان به عنوان نخستین زن مورخ و تاریخ‌نویس جهان و از شاعران بزرگ و برجسته کردستان در این کاخ .

تبدیل به کاخ موزه :

در سال 1400 این مکان به کاخ موزه تبدیل شد .